Η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας επηρεάζει καθοριστικά τους νέους τύπους πινάκων αυτοματισμού των ανελκυστήρων. Οι μηχανικοί ή συμβατικοί πίνακες τείνουν να εκλείψουν προς όφελος των ηλεκτρονικών πινάκων που δεν στοχεύουν μόνο στην ασφαλή μεταφορά των επιβατών αλλά και στην προσφορά πολύ περισσότερων υπηρεσιών.
Του Παύλου Εμ. Μαμμωνά*
Ο ανελκυστήρας αποτελεί ένα σύνολο μηχανικών, ηλεκτρολογικών και ηλεκτρονικών στοιχείων. Οι απαιτήσεις που αναφέρονται και αφορούν τόσο τη μηχανολογική όσο και την ηλεκτρολογική εγκατάσταση του ανελκυστήρα οφείλουν να εναρμονίζονται με τα πρότυπα ΕΝ 81.20 και ΕΝ 81.50 και όλους τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς κανονισμούς. Το σημαντικότερο ηλεκτρολογικό στοιχείο του ανελκυστήρα είναι ο πίνακας χειρισμού της λειτουργίας του.
Ο πίνακας χειρισμού αποτελεί το «μυαλό» του ανελκυστήρα. Δέχεται συνεχώς πληροφορίες από την εγκατάσταση του ανελκυστήρα, για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και μετά από την επεξεργασία τους, δίνει τις κατάλληλες εντολές για την ασφαλή κίνηση των επιβατών από έναν όροφο σε κάποιον άλλο.
Στο κάτω μέρος του πίνακα χειρισμού υπάρχει κατάλληλη ηλεκτρολογική διάταξη (κλεμοσειρά) στην οποία συνδέεται η ηλεκτρολογική εγκατάσταση του ανελκυστήρα, η οποία εξυπηρετεί την επικοινωνία του πίνακα με το φρεάτιο, το θάλαμο, το μηχανοστάσιο καθώς και με τις παροχές ισχύος και φωτισμού.
Ο πίνακας χειρισμού περιέχει όλα τα απαραίτητα εξαρτήματα για την ομαλή και ασφαλή λειτουργία του ανελκυστήρα. Τα εξαρτήματα βρίσκονται κατάλληλα τοποθετημένα μέσα σε μεταλλικό ερμάριο με ειδικές οπές για τον επαρκή αερισμό του, το οποίο τοποθετείται με ειδικά μέσα στήριξης σε τοίχο του μηχανοστασίου του ανελκυστήρα.
Τα κυριότερα από αυτά τα εξαρτήματαείναι:
- Εξαρτήματα για την προστασία των επιβατών, για την προστασία του κινητήρα καθώς και για την προστασία της εγκατάστασης του ανελκυστήρα. Αυτά εξειδικεύονται σε: ηλεκτρονόμο (ρελέ) διαρροής που ελέγχει τις διαρροές του ρεύματος στα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης, σε επιτηρητή φάσεων που ελέγχει τη σωστή ακολουθία των φάσεων του δικτύου, σε χρονικό επιτηρητή της διαδρομής του ανελκυστήρα, σε θερμικό ηλεκτρονόμο και στις τρείς φάσεις που προστατεύει τον κινητήρα από υπερφορτίσεις και σε ηλεκτρολογικές ασφάλειες των επιμέρους κυκλωμάτων (κύκλωμα ασφαλείας, κύκλωμα κλήσεων, κύκλωμα φωτισμού κ.λ.π.).
- Ηλεκτρονόμοι Ισχύος (μανούβρες) μέσω των οποίων μεταφέρεται η απαιτούμενη ισχύς στον κινητήρα.
- Βοηθητικοί ηλεκτρονόμοι μέσω των οποίων πραγματοποιούνται οι αυτοματισμοί στα διάφορα κυκλώματα (κύκλωμα ασφαλείας, κύκλωμα κλήσεων, κύκλωμα φωτισμού κ.λ.π.).
- Ηλεκτρονικά εξαρτήματα ελέγχου των εντολών των εκτελούμενων αυτοματισμών.
- Μετασχηματιστές για τον υποβιβασμό της τάσης του ρεύματος στα διάφορα κυκλώματα λειτουργίας (ασφαλείας, χειρισμού, φωτισμού κ.λ.π.).
- Ανορθωτές τάσης για την ανόρθωση του ρεύματος όπου απαιτείται συνεχές ρεύμα στη λειτουργία του ανελκυστήρα (ηλεκτρομαγνήτης πέδης, ηλεκτρομαγνήτης απομανδαλώσεως και μανδαλώσεως καθώς και στους ηλεκτρομαγνήτες βαλβίδων στους ηλεκτροϋδραυλικούς ανελκυστήρες).
Στο πέρασμα των χρόνων και λόγω των ολοένα και αυξανόμενων απαιτήσεων της τεχνολογίας, οι πίνακες χειρισμού έχουν εξελιχθεί και έχουν αναπτυχθεί πλέον σε διάφορους τύπους πινάκων, από τον μηχανικό – συμβατικό πίνακα μέχρι τους ηλεκτρονικούς μετεχνολογία inverter ή PLC. Αναλυτικά οι τύποι πινάκων χειρισμού που υπάρχουν στην αγορά είναι οι ακόλουθοι:
Τύποι πινάκων χειρισμού
Στους μηχανικούς ή συμβατικούς πίνακες αυτούς η διαδικασία των αυτοματισμών όπως και ο έλεγχος των κυκλωμάτων ασφαλείας, κλήσεων και φωτισμού γίνεται με μηχανική λειτουργία με τη βοήθεια ηλεκτρονόμων (π.χ. τύπου λυχνίας). Η τάση λειτουργίας των βοηθητικών πηνίων στους πίνακες αυτούς είναι συνήθως 60Vή 110V DC (συνεχούς) ή AC(εναλλασσόμενου) ρεύματος. Ο συγκεκριμένος τύπος πίνακα τείνει να καταργηθεί. Αρκετές φορές συναντάμε συμβατικούς πίνακες με ηλεκτρονικό οροφοδιαλογέα, ως μια εξελιγμένη μορφή τους.
Στους ηλεκτρονικούς πίνακες, η διαδικασία των αυτοματισμών όπως και ο έλεγχος των κυκλωμάτων ασφαλείας, κλήσεων και φωτισμού γίνεται με τη χρήση ηλεκτρονικών εξαρτημάτων (τυπωμένα κυκλώματα) ή αλλιώς ηλεκτρονικές πλακέτες. Η τάση λειτουργίας των συγκεκριμένων πινάκων είναι κυρίως 12V, 24V ή 48V. Οι πίνακες αυτοί έχουν καθιερωθεί στη σημερινή αγορά και έχουν αντικαταστήσει τους συμβατικούς ή μηχανικούς πίνακες.
Οι ηλεκτρονικοί πίνακες εξειδικεύονται περαιτέρω σε ηλεκτρονικούς πίνακες με inverter και σε ηλεκτρονικούς πίνακες με PLC. Στην πρώτη περίπτωση οι πίνακες χρησιμοποιούν την τεχνολογία του ρυθμιστή στροφών inverter, επιτυγχάνοντας ομαλή επιτάχυνση και επιβράδυνση του ανελκυστήρα. Ουσιαστικά με τη χρήση μιας συσκευής inverter δίνουμε την εκάστοτε συχνότητα που επιθυμούμε στον κινητήρα με αποτέλεσμα να ομαλοποιείται η επιτάχυνση ή η επιβράδυνση του ανελκυστήρα.
Οι ηλεκτρονικοί πίνακες με PLC, με τη σειρά τους, χρησιμοποιούνται σε εγκαταστάσεις ιδιαιτέρων απαιτήσεων (μεγάλες διαδρομές ή ταχύτητες), για συνεργασία με συσκευή inverter ή συστήματα συνεργαζόμενων ανελκυστήρων Duplex ή Triplex. Οι πληροφορίες από το φρεάτιο – θάλαμο – μηχανοστάσιο μεταφέρονται στις εισόδους του PLC, εκεί και με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού επεξεργαστή γίνεται η επεξεργασία τους και από τις εξόδους του PLC μεταφέρονται οι απαραίτητες εντολές για την ασφαλή και ομαλή λειτουργία του ανελκυστήρα. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα στους συγκεκριμένους πίνακες είναι το υψηλό κόστος κατασκευής τους.
Νέες τεχνολογίες
Στις μέρες μας η ψηφιακή τεχνολογία εξελίσσεται συνεχώς. Μοιραία η εξέλιξη αυτή έχει αγγίξει και την τεχνολογία των πινάκων χειρισμού των ανελκυστήρων. Ήδη στην αγορά εδώ και πολλά χρόνια κυκλοφορούν πίνακες χειρισμού οι οποίοι εκτός των βασικών σημείων ελέγχου των ασφαλιστικών διατάξεων και της κίνησης του ανελκυστήρα εκτελούν και πολλές άλλες λειτουργίες. Διάγνωση και καταγραφή των βλαβών του ανελκυστήρα σε ψηφιακό αρχείο, για παράδειγμα, αποστολή γραπτού μηνύματος SMS της βλάβης του ανελκυστήρα στο κινητό τηλέφωνο του συντηρητή για αμεσότερη αποκατάσταση της κ.α.. Έτσι, πολύ πιθανόν να έχετε χρησιμοποιήσει ήδη έναν ανελκυστήρα, στον οποίο εντός του θαλάμου να ακούγεται μουσική ή η αναγγελία του ορόφου που επιλέξατε ή ακόμα και πληροφορίες για τη θερμοκρασία του καιρού εντός και εκτός του κτηρίου. Υπάρχει επίσης περίπτωση να εισέλθετε σε ανελκυστήρα που δε θα έχει κομβία ορόφου, αλλά θα σας οδηγήσει με ασφάλεια εκεί που θέλετε, άμα πείτε απλά τον όροφο της επιλογής σας.